Overeenkomsten (en verschillen) tussen Vrij Metselaars en Odd Fellows

Afgelopen maand brachten een aantal leden van de Apeldoornse Odd Fellowloge een bezoek aan de loge van de Vrij Metselaars in Deventer,

Kort geleden brachten ook de Vrij Metselaars een bezoek aan de Odd Fellows in Apeldoorn. In dit hoofdartikel probeer ik een aantal overeenkomsten, maar ook verschillen tussen de beide eeuwen oude Ordes bloot te leggen.

Odd Fellows en Vrijmetselaars zijn twee broederschappen die op het eerste gezicht veel overeenkomsten hebben, maar bij nadere beschouwing belangrijke verschillen vertonen. Beide organisaties hebben wortels in de Verlichting en zijn in essentie gericht op het verbeteren van de mensheid en het individu door middel van persoonlijke groei, filantropie en broederschap. Toch zijn er grote verschillen in hun geschiedenis, structuur, rituelen en filosofieën.

1. Geschiedenis en Oorsprong

          •        Vrijmetselarij: De Vrijmetselarij heeft haar oorsprong in de laatmiddeleeuwse gilden van metselaars, met name in Groot-Brittannië. De eerste moderne Vrijmetselaarsloge werd opgericht in Londen in 1717, en al snel verspreidde de beweging zich over Europa en de Verenigde Staten. Vrijmetselarij is sindsdien uitgegroeid tot een wereldwijde organisatie, met veel invloed in het publieke en politieke leven, vooral in de 18e en 19e eeuw. De beweging speelde een belangrijke rol in de verspreiding van de ideeën van de Verlichting, zoals vrijheid van denken, gelijkheid en broederschap.

          •        Odd Fellows: De oorsprong van de Odd Fellows gaat terug naar het begin van de 18e eeuw, ook in Groot-Brittannië. De organisatie is ontstaan uit ambachtelijke genootschappen van werklieden, die elkaar bijstonden in tijden van nood. Het was een samenwerkingsverband van mensen uit verschillende beroepen, “odd” in de zin dat zij ongebruikelijke, verscheiden beroepen uitoefenden. De Orde van Odd Fellows richtte zich vanaf het begin op liefdadigheid en wederzijdse steun, vooral in de arbeidersklasse. De Independent Order of Odd Fellows (IOOF) ontstond in 1819 in de Verenigde Staten, en hoewel het net als de Vrijmetselarij internationaal is geworden, was het vooral gericht op praktische liefdadigheid en wederzijdse bijstand.

2. Doelstellingen en Filosofie

          •        Vrijmetselarij: Vrijmetselaars streven naar het verlichten van de mensheid door individuen te helpen moreel, spiritueel en intellectueel te groeien. De beweging maakt gebruik van symboliek, gebaseerd op de werktuigen van metselaars, om de morele ontwikkeling van haar leden te illustreren. Vrijmetselaars zien zichzelf als bouwers aan een moreel en spiritueel bouwwerk. Dit bouwwerk, dat soms de ‘Tempel van de Deugd’ wordt genoemd, symboliseert de voortdurende zoektocht naar morele perfectie. Filosofisch gezien is de Vrijmetselarij sterk beïnvloed door de Verlichting en de gedachte dat een universele waarheid en ethiek bestaan, waartoe ieder individu toegang kan krijgen via persoonlijke ontwikkeling. ‘Kent u zelve’, is een bekend iets in kringen van Vrij Metselaars.

          •        Odd Fellows: Hoewel ook Odd Fellows gericht zijn op persoonlijke verbetering, ligt de nadruk sterker op dienstbaarheid aan de gemeenschap en liefdadigheid. De kernwaarden van de Odd Fellows worden samengevat in hun motto: “Vriendschap, Liefde en Waarheid”. Zij geloven dat ware broederschap en altruïsme de sleutel zijn tot het verbeteren van de samenleving. De Odd Fellows hebben altijd een praktische inslag gehad, met een sterke nadruk op hulp aan weduwen, wezen en de armen, en dit komt ook terug in hun rituelen en symboliek.

3. Rituelen en Symboliek

          •        Vrijmetselarij: De Vrijmetselarij gebruikt uitgebreide rituelen en symbolen om de initiatie en voortgang van de leden door de verschillende graden te begeleiden. De meest bekende symbolen zijn het passer en de winkelhaak, die staan voor moraliteit en rechtvaardigheid. Ook de symboliek van het bouwen en de Tempel van Salomo spelen een centrale rol. De drie basisgraden zijn die van Leerling, Gezel en Meester, en elke graad kent zijn eigen rituelen en symboliek. Deze rituelen zijn grotendeels geheim en worden door veel leden als spiritueel en filosofisch belangrijk ervaren. De Vrijmetselarij heeft ook esoterische invloeden, wat inhoudt dat ze soms naar universele waarheden zoekt via mystiek en symboliek.

          •        Odd Fellows: Odd Fellows gebruiken eveneens rituelen en symbolen, maar deze zijn eenvoudiger en meer gericht op ethische lessen in plaats van op esoterische kennis. De drie belangrijkste symbolen zijn de drie schakels in hun embleem, die staan voor Vriendschap, Liefde en Waarheid. Hun rituelen zijn niet gericht op een mystieke zoektocht, maar dienen om hun leden te herinneren aan hun verplichting om anderen te helpen en bij te dragen aan de samenleving. De initiatieceremonies en de overdracht naar hogere graden, zijn weliswaar geheim, maar veel minder gecompliceerd en symbolisch geladen dan in de Vrijmetselarij.

4. Relatie tot Religie

          •        Vrijmetselarij: Vrijmetselarij staat open voor mannen van elke religieuze overtuiging, mits zij in een Opperwezen geloven, vaak aangeduid als de “Grote Architect van het Universum”. Dit is een brede en niet-specifieke term, die toelaat dat mensen van verschillende religieuze achtergronden deel uitmaken van de orde. Vrijmetselarij houdt zich echter niet bezig met dogma’s of theologie. Het is eerder een spiritueel-filosofische beweging, die leden aanmoedigt hun eigen zoektocht naar waarheid voort te zetten. Door haar geschiedenis heeft de Vrijmetselarij soms conflicten gehad met gevestigde religieuze instellingen, vooral de katholieke kerk, die haar vaak als rivaliserend en subversief beschouwde.

          •        Odd Fellows: Odd Fellows zijn ook open voor mensen van verschillende religieuze achtergronden, maar zij leggen minder nadruk op religie in hun rituelen en structuren dan de Vrijmetselarij. Een geloof in een Opperwezen is geen strikte vereiste, en hun nadruk ligt meer op ethiek en humanisme.  Odd Fellows richten zich op de praktische kant van liefdadigheid en hulp aan hun medemens, in plaats van op spirituele of esoterische kwesties. Dit heeft ervoor gezorgd dat de Odd Fellows doorgaans minder conflicten hebben gehad met religieuze instellingen.

5. Lidmaatschap

          •        Vrijmetselarij: De Vrijmetselarij staat traditioneel alleen open voor mannen, hoewel er in sommige landen en loges ook gemengde of vrouwenloges bestaan. Lidmaatschap is vaak omgeven door een zekere mate van exclusiviteit, en men wordt uitgenodigd om lid te worden, hoewel men ook kan aanvragen om lid te worden. De structuur is hiërarchisch, en leden moeten zich opwerken door de verschillende graden door middel van rituelen en persoonlijke studie.

          •        Odd Fellows: De Odd Fellows zijn veel inclusiever geweest. Al in 1851 richtten zij een zusterorganisatie op, de Rebekkahs, die vrouwen toestond deel te nemen aan hun activiteiten. De nadruk ligt minder op hiërarchie en meer op samenwerking tussen de leden om liefdadigheidsdoelen te bereiken. De Odd Fellows zijn toegankelijker voor mensen van verschillende achtergronden, en hoewel rituelen een rol spelen, is de nadruk op praktische hulp en gemeenschap veel sterker.

6. Organisatiestructuur

          •        Vrijmetselarij: De Vrijmetselarij is georganiseerd in loges, die overkoepeld worden door een Grootloge in elk land of gebied. Elk land heeft zijn eigen regels en rituelen, en er is geen centraal internationaal bestuursorgaan. Dit leidt tot enige variatie in de manier waarop verschillende loges werken, hoewel de basisstructuur en rituelen overal min of meer hetzelfde blijven.

          •        Odd Fellows: De structuur van de Odd Fellows lijkt sterk op die van de Vrijmetselarij, met plaatselijke loges en hogere bestuursorganen, zoals de Grand Lodge en de Soevereine Grand Lodge die internationale zaken coördineert. Odd Fellows hebben echter een minder strikte hiërarchie en meer samenwerking tussen de verschillende takken van de orde.

7. Invloed en Maatschappelijke Rol

          •        Vrijmetselarij: De Vrijmetselarij heeft historisch gezien een grote invloed gehad op de politieke en intellectuele elites van verschillende landen. Veel bekende figuren, waaronder politici, wetenschappers en filosofen, waren Vrijmetselaars, en de beweging heeft bijgedragen aan belangrijke politieke en sociale veranderingen, zoals de Amerikaanse en Franse Revoluties.

          •        Odd Fellows: De Odd Fellows hebben altijd een meer grassroots-benadering gehad, met een sterkere focus op gemeenschapswerk en liefdadigheid. Ze hebben ook invloed gehad, maar meer op lokaal niveau door het opzetten van weeshuizen, ziekenhuizen en andere sociale voorzieningen. Ook hier waren bekende wereldleiders Odd Fellow: Sir Winsten Churchill en diverse Amerikaanse presidenten.

Conclusie

Hoewel zowel de Odd Fellows als de Vrijmetselaars gericht zijn op persoonlijke groei en het verbeteren van de samenleving, ligt de nadruk bij de Vrijmetselarij meer op spirituele en filosofische ontwikkeling, terwijl de Odd Fellows zich meer richten op praktische liefdadigheid en dienstbaarheid aan de gemeenschap. Hun rituelen en symboliek weerspiegelen deze verschillende prioriteiten, en hoewel beide organisaties een lange geschiedenis van broederschap delen, kiezen zij elk hun eigen pad in het streven naar een betere wereld.

Rien F. Inniger