Utopia

De kerstdagen - we hadden dit jaar zelfs nog een derde – ze zitten er op en een nieuw jaar heeft zich aangekondigd met alle verwachtingen van dien. Dagen vol nostalgie en verlangen naar beter maar ook naar elkaar weer mogen knuffelen. Verlangen naar iets ongrijpbaars ook misschien. Naar iets wat je graag zou willen beleven of vast houden maar ook wetend dat het niet haalbaar is. Zoekend naar de zin van het leven ook, vooral als je jong bent en hoe verder de tijd voort schrijdt komend in een gemoedstoestand die je over het algemeen later in het leven niet meer kent. Simpelweg omdat je denk dat er geen tijd meer voor is. Dan snap je hopelijk ook dat je zo veel tijd hebt verpruts met niks. Maar dat is niet het enige.

Veel mensen zijn er van overtuigd dat je iets kunt en moet leren van elkaars ervaring hoe ellendig ook maar dat je net als in het klassieke boek Utopia van Thomas More er later in het leven achter komt dat het een mooi woord en een mooie gedachte is maar niet de realiteit. Dit gedrag heet cognitieve dissonantie, een lastig begrip en misschien te verduidelijken met een van de fabels van Aesopus namelijk deze: ‘De vos - die graag druiven wil eten maar niet bij de tros kan omdat die te hoog hangt - accepteert zijn verlies door te zeggen dat die druiven toch zuur zijn.’

Het verlangen naar beter zit in de mens. Toe geven dat dat niet altijd lukt is moelijker. Daarom is het beter aan een mislukking een positieve draai te geven.

Thomas More doet een poging. Hij was in zijn tijd een van de belangrijkste politici, een groot humanist en buitengewoon geleerd, een vrijdenker ook. Zijn boek Utopia waarin hij zijn menig weergeeft over het economische en politieke bestel van het toenmalige Engeland maakte hem beroemd. Hij liet het er niet bij zitten. Uit onvrede verzon hij zijn eigen heilsstaat.

Bleef More met beide beentjes op de grond en gewoon in Engeland, verre voorgangers van hem creëerden ook heilstaten maar niet op aarde, zij stelden dat na de dood het mooiste nog moest komen en dat je dat kon beleven in de Hemel, het Nirwana, het Janna, het Walhalla en nog meer ideale oorden. Dat is fijn om te weten als je daar in geloofd. Een verschil is dat de heilstaat op aarde die More beschreef te controleren zou zijn, wat er na de dood komt is maar afwachten.

Zit niet bij de pakken neer, maak van het negatieve en onzekere iets positiefs. Wordt het op aarde niet wat je wilt – redeneer dan ‘het is het toch niet’ - krijg je in de winter niet uitgevoerd wat je wilt doen – zeg tegen je zelf ‘het is toch veel te koud’ - krijg je niet die man of vrouw die je begeert – bedenk dan ‘het is toch een waardeloos type.’ Zo kun je alles ten goede keren en bedenk dat dit nog eens een begrip is waar je wat aan hebt.

Vraag je zelf af was het vergane jaar een waardeloos jaar? Nee hoor. Iedereen heeft er ook wel iets aan gehad en er iets van opgestoken. En ja, dat we collega’s belangrijk vinden, onze buren, ons kantoor, onze loge, vrienden en familie, bedenk dat het soms moeilijk is maar soms ook verrassend en prettig om alleen te zijn. Dat de gewone dingen zoals met anderen uit eten gaan, met het gezin boodschappen doen, samen met een vriendin naar een voorstelling, een museum of een concert gaan kan heel waardevol zijn. Waarom?

Bedenk dat je dat ook prima zonder een ander kan. Hoeveel mensen snakken niet naar rust en stilte. Ze gingen in hun drukke leven op retraite en mediteerden zich drie slagen in de rondte om maar te kunnen ontsnappen aan de hectiek van alledag. Hoe vaak hoor je niet zeggen druk, druk, druk; dat ze er gek van werden en even niets wilden. Even helemaal Niets.

Voilà! Corona! Het gebeurde: we hebben rust, dit afgezien van sommige beroepsgroepen die juist extra hard moesten werken in het jaar dat achter ons ligt. Wij - anderen - kregen een jaar van rust en rust is rust. Of het nu noodgedwongen door een lockdown is of zelf gekozen. Pas op de plaats maken is niet achteruit gaan.

Thomas More humanist en vrijdenker, zeg maar een soort Odd Fellow want streven ook wij niet naar broederschap onder de mensen en proberen wij door het geven van vriendschap, het bewijzen van liefde en het zoeken naar waarheid ook geen inhoud te geven aan de gedachte meer harmonie te brengen onder de mensen?

Ja, dat willen wij.

Weet dan dat het goed is daarbij te bedenken dat er maar één land is, dat is onze aarde, dat er maar één volk is en dat zijn alle mensen samen, dat er maar één taal is en dat is de taal van de liefde.

Een utopie? Het zij zo.  

Kees Kommer.