Ken uzelf

“Ken uzelf” is een beroemd opschrift op de tempel van Delphi, maar hoe doe je dat? 
 
Om jezelf te doorgronden moet je vragen aandurven waarop het antwoord niet zo voor de hand ligt. 
Vriendschap kan een antwoord brengen,  want zelfkennis vereist vriendschap en vriendschap vereist zelfkennis. 
In de parabel “Voor de Wet” van Franz Kafka komt een boer bij de poort. Hij wil naar binnen, maar krijgt geen toestemming van de wachter. Wanneer de boer via een kier een glimp probeert op te vangen van wat zich achter de poort bevindt, daagt de wachter hem uit om over de drempel te stappen. Maar hij voegt eraan toe dat de man nieuwe wachters zal aantreffen, de een nog machtiger dan de ander. 
De boer aarzelt, dan toch maar niet… Hij neemt plaats op een krukje naast de poort. 
Daar zit hij dan, maanden, jaren, toonloos zijn lot te vervloeken. 
Als zijn laatste dag is aangebroken, stelt hij de wachter die ene vraag die hij nooit eerder heeft gesteld. Hoe komt het dat er in al die tijd, niemand anders heeft gevraagd om door de poort te mogen gaan? De wachter antwoordt: “Niemand anders kon hier binnengaan, want deze ingang was alleen voor jou bestemd. Ik ga nu weg en sluit hem”. 
Het leven van de boer is een permanent nog -niet gebleven. 
Uit de geschiedenis duiken de woorden van Socrates op: “een leven dat zichzelf niet onderzoekt, is geen menswaardig leven”. Plato schreef; “dat wie zichzelf wil leren kennen in de spiegel van een andere ziel moet kijken”.        

In samenspraak met de ander kan ik ontdekken wat mens-zijn voor mij betekent. 
De mens is geen eiland in een zee van eilandjes, maar een atoom in een complex patroon van atomen. Hij staat in verbinding met anderen, is door hen gevormd en op hen aangewezen.  
In de zoektocht naar zelfkennis is naast de samenspraak met de ander ook het innerlijke gesprek van belang. Want: “Zij die hun eigen ziel niet volgen, moeten wel ongelukkig zijn “. 
De Canadese filosoof Charles Taylor verbindt het begrip zelfkennis - net als de oude Grieken-weer met een ethisch ideaal.  Want weten wie je bent betekent dat je - “met een oog op de ander en de omgeving, en een oog op jezelf “-in staat bent om af te wegen wat van betekenis is en wat van ondergeschikt belang. 
Ook emeritus-hoogleraar wijsgerige ethiek Paul van Tongeren, benadrukt hoe belangrijk het is om het eigen leven kritisch onder de loep te nemen. Waarbij het doel niet is de zorg voor het zelf, als wel het ontwikkelen van een morele levenshouding waarin plaats is voor kwetsbaarheid en ruimte voor de ander.  
Want, zo meent Van Tongeren: “De mens is een wezen dat niet alleen gebaard wordt door een ander, begraven wordt door anderen, maar ook daar tussenin pas mens wordt door anderen “. 
 
Ruud Winters. 
Bron: Independent Order of Odd Fellows