Gebruikt u ook zulk Nederlands?

Het valt mij steeds vaker op, dat Nederlanders hun taal ronduit aan het verloederen zijn. Daarvoor zijn zeker oorzaken aan te wijzen: de invloed van het Engels speelt een belangrijke rol, maar zeker ook het gebruik van veel afkortingen, onvolledige zinnen, woorden zonder klinkers e.d. in de sociale media. Voeg daarbij het schamele onderwijs in onze moedertaal en het belangrijkste is dan wel vermeld.

Aan het eind van de 18e eeuw werd de schriftelijke communicatie zo belangrijk, dat men ook in ons taalgebied ging werken aan een grammatica en een inventarisatie van ons woordgebruik die voor alle Nederlandstalige gewesten en richtlijn zou moeten worden. Dat proces heeft bijna twee eeuwen in beslag genomen. Uiteindelijk ontstond de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) en de inventarisatie van woorden, spreekwoorden en gezegden kreeg vorm in het woordenboek van schoolmeester Van Dale. Dat laatste was zo omvangrijk, dat men ging spreken over “de dikke Van Dale” en dat woordenboek is nog steeds ons richtsnoer bij goed woordgebruik in het Nederlands.

Sinds beide richtlijnen een definitieve vorm kregen, is er ook tegen gezondigd. Schoolmeesters van een naoorlogse generatie gingen b.v. letten op Germanismen en contaminaties. “Nee kinderen, men zegt niet OP vakantie, men zegt MET vakantie en OP reis”. Het was vergeefse moeite. Nog steeds zegt de weerman: “Er worden geregeld buien verwacht” . O ja? Wie heeft die dan geregeld? Bedoel je soms “Er worden regelmatig buien verwacht”?  

Ach wees toch niet zo pietluttig! Als je maar vaak genoeg iets op een bepaalde manier zegt, wordt het vanzelf Nederlands! Daar zit een kern van waarheid in, totdat er onverstaanbaarheid ontstaat in de betekenis van: elkaar niet meer verstaan. Vroeger dreigde die onverstaanbaarheid tussen mensen die naar school gegaan waren en vertrouwd waren met het gebruik van Algemeen Beschaafd Nederlands en mensen die alleen hun eigen dialect spraken. Nu dreigt onverstaanbaarheid tussen generaties: zestigers gebruiken een ander Nederlands dan veertigers en die hebben weer een ander taalgebruik dan twintigers. Het voorspelbare einde van ANS en Van Dale en een Babylonische spraakverwarring? Nou ja, we kunnen altijd nog vluchten in het Engels, daar wordt al eeuwen niet aan geknutseld!

Nog even een voorbeeld van zorgvuldig taalgebruik. Odd Fellows hebben het terecht over het belang van Vriendschap, Liefde en Waarheid. Zou je daar wat slordiger mee omgaan en het hebben over DE Vriendschap, DE liefde of DE Waarheid, dan zou een onmogelijke situatie ontstaan. Vriendschap wordt door ieder persoonlijk op een andere manier ervaren en ieder geeft  een andere lading aan dat begrip. Dat geldt in niet mindere mate  voor Liefde (of Naastenliefde). In naam van DE Waarheid hebben volkeren elkaar uitgemoord, omdat DE Waarheid in de ene overtuiging een heel andere is dan in de overtuiging van de ander. Maar ieder voor zich kan wel zoeken naar Waarheid. Het bepalend lidwoord DE heet niet voor niets “bepalend”.

“Spreken is zilver, zwijgen is goud!” Ik zou graag een pleidooi willen houden voor het gebruik van een zo zuiver mogelijk Nederlands, zeker wanneer het gaat om schriftelijke communicatie. Dat vraagt wellicht om meer bedachtzaamheid dan nu gebruikelijk is. Dat vraagt zeker om beter onderwijs en om respect voor een van de belangrijkste communicatiemiddelen die ons ten dienste staan: onze taal.

Eljan de Wijs